KREWNIACY...
...czyli o tym, że nie każdy długouchy i skaczący jest królikiem...


mistrzu Albrechcie, jak długo mam pozować? nie mam zamiaru roztrząsać tu kwestii, kto był pierwszy: zając czy królik? ani tym bardziej kto jest ważniejszy
       
 
Tak, zapewne wiele z uszatych stworzeń chciałoby być króliczkami... a może mi się tylko tak wydaje. Ale do rzeczy.
     Razem z 54 (wg innych źródeł 50) innymi gatunkami zającowatych (Leporoidae) i 26 (wg innych źródeł 14) gatunkami szczekuszek (Ochotonidae) tworzymy wspólnie rząd zajęczaków (Lagomorpha). Do zającowatych zaliczane są między innymi z rodzaju Lepus takie kicające i długouche stworzenia:
  • zając bielak (Lepus timidus),
  • zając polarny (Lepus arcticus),
  • zając szarak (Lepus europaeus),
  • zając wielkouchy (Lepus californicus),
z rodzaju Nesolagus:
  • zajączek błotny (Nesolagus),
z rodzaju Silvilagus:
  • królik bagienny Sylvilagus aquaticus,
i wreszcie z rodzaju Oryctolagus:
  • królik dziki Oryctolagus cuniculus
  • i jego forma udomowiona - czyli my, króliki domowe (Oryctolagus cuniculus forma domestica).
zając bielak
  • zając bielak (Lepus timidus),
  • zając polarny (Lepus arcticus),
  • zając szarak (Lepus europaeus),
  • zając wielkouchy (Lepus californicus),
z rodzaju Nesolagus:
  • zajączek błotny (Nesolagus),
z rodzaju Silvilagus:
  • królik bagienny Sylvilagus aquaticus,
i wreszcie z rodzaju Oryctolagus:
  • królik dziki Oryctolagus cuniculus
  • i jego forma udomowiona - czyli my, króliki domowe (Oryctolagus cuniculus forma domestica).
Szczekuszkowate (Ochotonidae) reprezentują między innymi:
  • występująca w Kazachstanie szczekuszka malutka ((Ochotona pusilla),)
  • azjatycka szczekuszka północna (Ochotona alpina),
  • i szczekuszka amerykańska (Ochotona princeps).
szczekuszka      Jako, że szczekuszek w naszej, nie tylko najbliższej, okolicy nie uwidzisz (najbliższe można spotkać ponoć gdzieś pod Uralem), to najpierw im chciałabym poświęcić kilka słów. Otóż zajmujący się wykopaliskami, ale nie archeolodzy, twierdzą, że cały rząd zajęczaków mógł mieć wspólnego pra-praprzodka. Może to i prawda, skoro szczekuszki, tak jak my, najczęściej poruszają się skokami (bo tylne nóżki mają dłuższe od przednich) i tak jak my mają bardzo mały ogonek. Ktoś powie, że małe ogonki mają też inne zwierzątka... i będzie miał rację. Szczekuszki, podobnie jak inne zajęczaki, mają specyficzny układ uzębienia. Natomiast czego nie robią ani zające, ani króliki to przygotowywanie zapasów na zimę. Tak, nasi mali krewniacy (o długości do 18 cm i wadze do 0,5 kg) potrafią zebrać zapasy wysuszonej na słońcu trawy o ciężarze nawet do 20 kg! Sianko to gromadzą pod kamieniami i w szczelinach skalnych, gdyż zamieszkują głównie tereny górzyste lub pustynno-stepowe. Żyją w koloniach, w wykopanych przez siebie norkach, a dzięki gęstej, brązowej lub brązowo-szarej sierści bywają aktywne nawet przy kilkunastostopniowych mrozach. Jednak na okres zimowy, w przeciwieństwie do innych zajęczaków, zapadają w płytki sen. Aha, ci co kopią w ziemi, no, nie króliki tylko znaczy się paleontolodzy, stwierdzili, że nasz wspólny pra-praprzodek miał, tak jak obecnie żyjące zajęczaki, tak zwany "kanał piętowy". I niech inne zwierzaki mają sobie małe ogonki, ale nie mając tego "kanału" nie były, nie są i nigdy nie bedą naszymi krewniakami. No, to tyle o szczekuszkach.

Powrót

     zając szarakZające - gdzie się tak stale spieszą? Po co? Przecież zawsze w okolicy znajdzie się mnóstwo pysznej zieleninki, a życie w stadzie jest dużo ciekawsze i bezpieczniejsze od życia w samotności (nawet jeśli jest to tylko dwuosobowe stadko moich dwunogów). Ale teraz na serio. Dla całkowitego laika zając czy dziki królik to prawie to samo. Jeden kica i drugi kica. Ten ma okazałe uszy (słuchy) i tamtan też. I ślepska (czyli trzeszcze) mają obaj takie duże... no i kolor sierści (turzycy) taki podobny, a i omyk (ogonek) u jednego i drugiego jest taki malutki. No, mamy też jeszcze i inne wspólne cechy:
  • długie i skoczne tylne nogi (skoki),
  • dobrze rozwinięte zmysły słuchu, węchu i wzroku, nastawionego zwłaszcza na wykrywanie najmniejszego ruchu,
  • podobne upodobania pokarmowe (zielone części roślin, a w okresach głodu kora drzew i pąki na gałązkach, czasem warzywa okopowe na pobliskich polach),
  • podobny wzór tropów,
  • koprofagia cekotrofów,
  • i w przeciwieństwie do szczekuszek, nierobienie zapasów na zimę.
Lecz sporo nas również dzieli. Zając to zwierzę otwartej przestrzeni, przywędrował do nas ze stepów, gdzie mógł przemierzać bezkresne przestrzenie, a biegaczem jest wyśmienitym, rozwijającym prędkość dochodzącą do 70 km/godz. Rewir dorosłego zająca może obejmować do 2 km2 terenu. Jedynie w okresie godowym zające łączą się w pary lub niewielkie grupy, a samce (zwane gachami) toczą bokserskie pojedynki o wzgledy wybranki. Zajęczyca rodzi w ciągu roku 2 - 3 razy, w miocie może być 2 - 5 młodych. Poród następuje pod gołym niebem, w niedbale wygrzebanej kotlince. Wprawdzie młode przychodzą na świat już z otwartymi oczyma i pokryte futerkiem, lecz ich śmiertelność, zwłaszcza przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych (pierwsze, marcowe mioty) bywa bardzo wysoka. Mimo tego, że już w kilka godzin po porodzie małe zajączki mogą biegać, to przeważnie większość czasu spędają bez ruchu, oczekując na matkę, która karmi je 1 - 2 razy w ciągu doby. Na młode zajączki polują lisy, tchórze, kuny, jastrzębie a ostatnio też zdziczałe i wałęsające się psy i koty. Dorosły szarak jest mistrzem kluczenia; mając pole widzenia sięgające prawie 360o potrafią zgubić każdego prześladowcę a ich największymi wrogami są: człowiek i ruch samochodowy. Na znaczny spadek populacji zajęcy ma wpływ stosowana obecnie wielkopołaciowa gospodarka agrarna, gdzie zmiany środowiska (szczególnie niekorzystne dla tego gatunku) odbywają się bardzo szybko (następujące z dnia na dzień żniwa a po nich orki pozbawiają setki zajęcy dostępu do pożywienia). Jako ciekawostkę podam, że zające mają dwa tempa pracy serca: wolne - w spokojnym życiu, szybkie - w sytuacji zagrożenia. Szybciej bijące serce lepiej zaopatruje mięśnie w tlen i substancje odżywcze, sprawniej usuwa wytwarzany w nich kwas mlekowy, pozwala zwierzaczkowi na długotrwałą i szybką ucieczkę przed prześladowcą. My, króliczki jesteśmy sprinterami - szybciutko do norki lub innego miejsca ukrycia.
Cechą charakterystyczną zająca bielaka, mniejszego kuzyna naszego szaraka, zamieszkującego głównie Europę Północną jest zmiana na zimę futerka z brązowego na białe. Ma także szczególnie owłosione skoki - to ze względu na warunki w jakich bytuje.
 
Powrót



wreszcie coś o nas nie...nie... nie jesteśmy krewniakami